สรรพคุณของชะพลู ด้านการใช้เป็นอาหาร ใบชะพลูมีรสหวาน เย็น และกลิ่นหอมที่เป็นเอกลักษณ์ จึง ชอบนำมาปรุงอาหารได้หลากหลายเมนู บทบาทของชะพลูในจานอาหารครัวเรือนพื้นบ้านมีมากมาย เริ่มตั้งแต่เป็นผักสดที่ ชอบ อุปโภคกับอาหารรสแซบทั้งหลาย เช่น ลาบ ก้อย น้ำตก เนื้อย่าง ปลาย่าง ตลอดจนน้ำพริกต่างๆ ชะพลูเป็นเครื่องปรุงที่ขาดไม่ได้ในอาหารจานพื้นบ้านต่างๆ แกงแคของภาคเหนือซึ่งถึงกับเรียกใบชะพลูว่า"ใบผักแค" เลยทีเดียว หรือไม่ก็เป็นเพราะใช้ใบชะพลูเป็นเครื่องปรุงเฉพาะตัว จึงเรียกแกงนั้นว่าแกงแค เป็นไปได้อย่างเดียวกัน ส่วนภาคอีสาร นิยมใส่ในแกงอ่อมต่างๆ แกงขนุนอ่อน แกงหัวปลี ภาคใต้ใช้แกงกะทิใบชะพลูกับหอยแครง ส่วนภาคกลาง ชอบใส่แกงคั่วหอยขม ชอบนำมา รับประทานร่วมกับข้าวมันส้มตำ ลักษณะที่เรียกว่าถ้าขาดใบชะพลู รสชาติของข้าวมันส้มตำก็อร่อยไปเลย รสชาติใบชะพลูขณะที่กัดและเคี้ยวกินจะมีกลิ่นหอมในปาก รสจัด เคี้ยวนานๆ จะได้รสเผ็ดอ่อนๆ ใบชะพลูขนาดกำลังอร่อยจะต้องเป็นใบที่ไม่อ่อนและไม่แก่จนเกินไป ใบจึงจะนุ่ม หอม และเผ็ดกำลังดี อย่างไรก็ตาม ใบชะพลู รับประทานได้ทุกขนาดอายุของมัน แม้แก่มากก็ทานได้ เพราะเส้นใยไม่ถึงกับเหนียวจนกัดไม่ขาด เพียงแต่ใบจะหยาบสักนิด และกลิ่นจะฉุดเล็กน้อย
ในใบ
ชะพลูมีสารบีตา-แคโรทีนสูงมาก ใบนำมา อุปโภคกับเมี่ยงคำ นำมาแกงใส่กะทิ ข้าวยำ ห่อหมก หรือเป็นผักจิ้มน้ำพริก ทางภาคใต้ใส่ในแกงกะทิหอยขม แกงคั่วปู[4]ในจังหวัดจันทบุรีใส่ในแกงป่าปลา
คุณค่าทางอาหาร (ในน้ำหนักแห้ง 100 กรัม)- พลังงาน 101.00 กิโลแคลอรี่
- โปรตีน 5.40 กรัม
- ไขมัน 2.50 กรัม
- คาร์โบไฮเดรต 14.20 กรัม
- แคลเซียม 298.00 มิลลิกรัม
- ฟอสฟอรัส 30.00 มิลลิกรัม
- เหล็ก 4.63 กรัม
- วิตามินบี1 0.09 กรัม
- วิตามินบี2 0.23 กรัม
- ไนอาซีน 3.40 กรัม
- วิตามินซี 22.00 กรัม
- เบต้า แคโรทีน 414.45 ไมโครกรัม
- ใยอาหาร 6.90 กรัม
ด้านการใช้เป็นยาสมุนไพร ชะพลูเป็นพืชที่มี สรรพคุณทางยา ดอกทำให้เสมหะแห้ง ช่วยขับลมในลำไส้ รากขับเสมหะให้ออกมาทางระบบขับถ่าย ขับลมในลำไส้ ทำให้เสมหะแห้ง ต้นขับเสมหะในทรวงอก ใบมีรสเผ็ดร้อน ทำให้เจริญอาหาร ขับเสมหะ ใบ ต้น และดอกใช้ขับเสมหะ รากใช้ขับลม น้ำต้มทั้งต้นช่วยลดน้ำตาลในเลือดของกระต่ายที่เป็นเบาหวานได้
ประโยชน์ทางยา ใบชะพลู รสเผ็ดร้อน อาจช่วยเจริญอาหาร ขับเสมหะ ทำเสมหะให้งวด ทำให้เลือดลมซ่าน แก้ธาตุพิการ เบาหวาน ทำให้ระบบหมุนเวียนโลหิตดี
ดอก (ลูก)ชะพลู รสเผ็ดร้อน แก้ศอเสมหะ (เสมหะในลำคอ) ทำให้เสมหะแห้ง ช่วยย่อยอาหาร ขับลมในลำไส้
รากชะพลู รสเผ็ดร้อน แก้คูถเสมหะ ขับเสมหะให้ตกทางทวารหนัก บำรุงธาตุ ขับลมในลำไส้ ทำให้เสมหะแห้ง แก้เบาเหลือง ขัดเบา ปวดเอ็น
ต้นชะพลู รสเผ็ดร้อน แก้เสมหะในทรวงอก ขับเสมหะ ทำให้เสมหะแห้ง แก้ปวดท้องแน่นจุกเสียด แก้ไข้ดีซ่าน ดีกระตุก บำรุงน้ำดี รักษาโรคบิด
ผลพลู เป็นส่วนผสมของยา รักษาโรค หืด แก้บิด ขับเสมหะ ย่อยอาหาร
จากการ ค้นคว้าพบว่าชะพลูมีฤทธิ์ด้านการเกาะกลุ่มของเกล็ดเลือด ต้านเชื้อจุลชิพ ยับยั้งการหดเกร็งของกล้ามเนื้อ ลดการบีบตัวของลำไส้เล็ก ปัจจุบันได้มีการพัฒนาสมุนไพร เยียวยาเบาหวาน
